Aaron Jay Kernis werd geboren op 15 januari 1960 in Philadelphia. Tegenwoordig woont hij in New York. Kernis, die als kind viool speelde, studeerde compositie bij onder anderen John Adams, Charles Wuorinen en Jacob Druckman. Van al zijn docenten is wel invloed terug te vinden in zijn werken.
Kernis is een regelmatig onderscheiden en tegenwoordig veelgevraagd componist, onder andere op festivals voor hedendaagse muziek. Zijn muziek wordt over de hele wereld gespeeld. In 1998 ontving hij als een van de jongste componisten ooit de Pulitzer Prize voor zijn String Quartet No. 2, ‘musica instrumentalis’. Kernis was composer-in-residence van het St. Paul Chamber Orchestra en, recenter, adviseur nieuwe muziek van het Minnesota Orchestra.
Kernis’ eerste strijkkwartet, met als ondertitel ‘Musica Celestis’, is geschreven op verzoek van het Lark Quartet. De titel verwijst, net als die van zijn tweede kwartet, naar de verschillende ‘soorten’ muziek die men in de Middeleeuwen onderscheidde: musica mundana, musica humana en musica instrumentalis. Deze indeling was in het begin van de zesde eeuw gemaakt door de theoreticus Boethius, gebaseerd op klassieke Griekse bronnen. Boethius’ werk heeft gedurende de hele Middeleeuwen grote invloed gehad op het denken over muziek. In de late Middeleeuwen (vijftiende eeuw) wordt musica humana ook wel musica celestis genoemd. De letterlijke vertaling hiervan is ‘hemelse muziek’. De term verwijst naar de engelen die, door onafgebroken te zingen, God prijzen. In de Middeleeuwen konden ook mensen dit doen door dit engelengezang te imiteren. Dit leidde uiteindelijk tot kloosters waarin monniken van alle taken vrijgesteld waren zodat zij zich volledig aan het zingen konden wijden. Hoewel Kernis niet in engelen gelooft, vindt hij dit een krachtig beeld, wat voor hem nog versterkt werd na het luisteren naar Middeleeuwse muziek zoals van Hildegard van Bingen (1098-1179).
Onder dezelfde naam (Musica Celestis dus) bestaat ook een bewerking uit 1990 van het langzame deel uit Kernis’ eerste strijkkwartet. In dit werk heeft Kernis geprobeerd de strijkers het engelengezang te laten imiteren. De akkoorden waarmee het werk begint lijken uit het niets te ontstaan en lopen haast ongemerkt in elkaar over. De hoge ligging van de akkoorden geeft het geheel een ijle klank. Hoewel in deze inleiding geen cadans is waar te nemen, is zij geschreven in een driedelige maatsoort, tot laat in de Middeleeuwen de enige maatsoort die gebruikt kon worden voor sacrale muziek.
Na de inleiding begint in de cello’s een langzame melodie, ook in een driedelige maat. Deze melodie is gebaseerd op de passacaglia, een langzame dans in drieën. Kernis geeft hier wel zijn eigen draai aan; hij draait het patroon van een lange noot gevolgd door een korte plotseling om in maat 6. Ook kent een traditionele passacaglia een basfiguur van een paar maten dat steeds herhaald wordt, terwijl hier de melodie in de basinstrumenten doorzet. Dit gedeelte kent een climax in de hoogte, waarna een quasi-geïmproviseerde, biddende solo voor viool en cello volgt. De muziek wordt heftiger en ritmiek gaat een steeds grotere rol spelen. Uiteindelijk blijven er alleen kleine notenwaarden over, die steeds sneller worden. Eerst twee noten per tel, dan drie, dan vier… Ook in dit gedeelte is een ten hemel stijgende lijn waar te nemen: alle instrumenten spelen korte, toonladderachtige, loopjes omhoog en ook over het geheel wordt alles steeds hoger. Nog voor dat dit helemaal afgerond is komt van onderaf het begin weer terug: een lang akkoord. Ook maakt Kernis hier weer gebruik van de oorspronkelijke toonsoort A groot, terwijl hij in het toonladdergedeelte flink aan het moduleren was. Er volgt een verwijzing naar de passacaglia uit het begin die eindigt op hemelse hoogte. De afsluiting is een variant op de inleiding waarin een enkel solistisch gebed is verweven.
Geschreven door gastblogger Merel Dercksen
Lees ook:10 jaar Compositiestage met Wim Henderickx
Lees ook:Kees van Baaren
Lees ook:Дмитрий Дмитриевич Шостакович
Lees ook:Componist van de Week
Lees ook:Tristan Keuris' Symfonie in D