Vrijdagavond, tussen Utrecht en Amsterdam, in een paarse tweede-klascoupé. Een groepje jongeren houdt een levendige discussie over de zin van opera. Opera?! Ja, want dankzij Joke Dame mag onze klas van (post-)masterstudenten vanavond even flirten met de dood.
Niet al te letterlijk, gelukkig, we gaan naar After Life, de opera waarin Michel Van der Aa al zijn talenten samenbundelde. De inleider van OperaFlirt beschrijft het werk als “een opera met videoprojecties en geluiden”, maar daarmee doet hij het werk eigenlijk te kort, want in de zaal blijken alle technieken te werken als een wezenlijk onderdeel van de handeling.
Het ‘Gesamtkunstwerk’ waarin waar film, live muziek, elektronica en de toneelhandeling constant door elkaar lopen, elkaar aanvullen en versterken. En alsof dat nog niet genoeg was, is elk echte medium ook weer een collage an sich, wat zich vooral uit in de muziek: live door het geweldig spelende Asko Schönberg Ensemble en aangevuld met elektronische klikken, tikken, synthesizers en vervreemdende echo’s. De zangers en acteurs worden aangevuld door een documentaire, live gefilmde uitvergrotingen van het decor en flashbacks van de hoofdpersonages. En alles valt als een puzzel in elkaar.
Het verhaal, naar een film door Hirokazu Kore-Eda, lijkt misschien geconstrueerd, maar blijft voorstelbaar genoeg. We bevinden ons tussen leven en dood, waar de hoofdpersonen moeten kiezen wat het meest beslissende moment van hun leven is. Door de vriendelijke, maar bureaucratische medewerkers van dit tussenstation (één van vele filialen) wordt dit moment vervolgens op film gereconstrueerd en die herinnering – en alleen die – krijgt de overledene na een week mee naar de eeuwigheid. Daar kan hij of zij dit moment dan blijven herbeleven, als een loop in de tijd.
Tijd is dan in de opera ook een thema waarmee Van der Aa voortdurend speelt: echte tijd, herinneringen en de reconstructie daarvan in het tussenstation lopen voortdurend door elkaar heen. Ook muzikaal loopt de tijd mee, als het beeld versneld wordt doorgespoeld doet het geluid dat ook. Maar dan hapert het beeld. Het valt weg, terwijl de gefilmde vrouw door blijft spreken. De muziek stopt. De personages ook. Het licht gaat aan. Van crossmediaal naar transmediaal?! Om me heen zie ik mensen nog steeds ingespannen naar het beeld kijken, waar een jonge man opkomt, een lus van snoer achter zich aantrekkend. Hij staat stil, richt zijn blik op, de zaal in en zucht in zijn microfoon. ‘Goedenavond… mijn naam is Michel van der Aa en dit is mijn ergste nachtmerrie.’ Een groot kunstenaar, ontroerend ontwapenend.
‘Sommige momenten van de operakarakters zijn geschikter om buiten het decor uit te beelden, in een abstracte werkelijkheid’, zei de componist tijdens de After (Life) Party. Vreemd genoeg leek de onderbreking in de opera zo’n moment – het deed voor mij totaal niets af aan de zeggingskracht van het verhaal. In tegendeel, zelfs, het brengt het alleen maar dichterbij. Net als de documentairebeelden die Van der Aa verwerkte in zijn opera “omdat het niet over Griekse goden gaat, maar over jou en mij…”. Zo voelde het voor mij ook: alsof ik zelf de keuze moest maken. Wat is mijn meest beslissende moment?
Mensen die niet kunnen kiezen voor het meest beslissende moment, krijgen een tweede keus: het mooiste. “Misschien… een vakantie met uw vrouw?” zingt Yvette Bonner in de rol van Sarah. Maar ik ben net als zijzelf: kiezen kan ik niet. Niet eens het mooiste moment van de dag, laat staan van het leven. Het zijn er gewoon te veel, die mooie momenten. En After Life was er zeker één van.
Lees ook:De kritische massa in de muziek
Lees ook:The One All Alone
Lees ook:Michel van der Aa
Lees ook:After Life
Lees ook:Operaflirt